Christophe Simoen, Jeroen De Wandel en Kirsi Kempkes

Nocebo

nocebo (nōsē′bō, uit het Latijn nocēbō: ik zal schaden)

Waar positieve verwachtingen zorgen voor vooruitgang, zorgen negatieve (gecreëerde) verwachtingen voor stagnatie, een gevoel van onmacht, beklemming, onveiligheid en onzekerheid: ze zorgen voor angst. Waaruit vloeien deze verwachtingen voort en wat is -als dat er al is- hun doel?

Elk op hun eigen manier gaan Christophe Simoen, Jeroen De Wandel en Kirsi Kempkes in deze groepstentoonstelling aan de slag met het concept angst en de eraan voorafgaande mechanismen van (zachte) indoctrinatie en machtswellust.

In de zomer van 2018 kon elk gezin in Zweden tussen de reclamefolders en de postkaartjes een brochure getiteld ‘Om krisen eller kriget kommer’ in zijn brievenbus terugvinden. Hierin informeerde de overheid in eenvoudige taal en met veelzeggende tekeningen en kleurgebruik zijn burgers welke maatregelen te treffen in afwachting van een mogelijke crisis, terreuraanval of oorlog. Het quasi nonchalante karakter van de verspreiding staat in schril contrast met de boodschap van het pamflet. Na het lezen rijzen immers al snel twee ongemakkelijke vragen: waar stopt voorlichting en begint indoctrinatie en het zaaien van angst? En wat is het doel hiervan?

Kirsi Kempkes’ werk start waar de brochure eindigt. In haar installatie ‘Next time, for what it’s worth…read the fortune cookie’ tracht ze het paradoxale karakter van het menselijk individu bloot te leggen.  Enerzijds steigeren we namelijk bij een mogelijke schending van onze Vrijheid. Anderzijds zijn we blijkbaar bereid deze Vrijheid gedachteloos op te offeren door ons uit angst voor de ander (letterlijk) af te sluiten. En dan stelt zich de vraag: wie vaart hier wel bij?

Met ‘The state of being erasable’ stelt Christophe Simoen zich de vraag of angst voor het verdwijnen van het individu, van de persoonlijkheid door het algoritme te stoppen is. Zal het individu blijven bestaan of zal het geleidelijk uitgewist worden en vervangen worden door een algoritmisch geheel. Evolueren we naar een tijd waarin de mens kan ‘gedeletet’ worden? Is er nog ruimte om ons zelf als individu te ontwikkelen of worden we als individu ontwikkeld, met alle risico’s en gevolgen. Kunnen we het individu nog redden van de totale uitwissing? Zijn we binnenkort voorspelbaar? Is het nog van belang dat er een gezicht kan worden gekleefd op een persoon of is die persoon gewoon een opeenstapeling van data en cijfers. Worden we Fake-individuen?

Jeroen De Wandel onderzoekt in zijn installatie ‘Echo Chamber’ de wisselwerking tussen ons psychologisch (wel)zijn, technologie en manipulatie. Wat betekent de ‘like’ – economie, de constante beïnvloeding en blootstelling aan desinformatie voor de toekomstige maatschappij: wordt het sociale dier, de mens, niet net asocialer en meer vervreemd van de realiteit?

Informatie werd altijd al beschouwd als macht; desinformatie of gerichte ‘gemanipuleerde’ informatie levert tegenwoordig echter nog veel meer macht op: de totale overgave van het individu aan een denkbeeld. In dat opzicht verschillen het controlecommunisme in China, sektes en bewegingen zoals QAnon niet zo geweldig veel. Polariserende meningen, als samenzweringstheorie verpakte fake nieuwsberichten, ze zijn alomtegenwoordig. De algoritmes, ontworpen om de aandachtsboog zo lang mogelijk vast te houden, voeden de sensatiezucht eindeloos. De dictatuur van de schreeuw met technologie als ultieme wapen om controle te krijgen over wat iemand denkt en hoe iemand handelt is dichterbij dan we denken.